آیه جوفآیه جوف به آیه ادعایی مدعیان نسخ تلاوت اطلاق می‌شود. ۱ - منظور از آیه جوفمدعیان نسخ تلاوت با استناد به برخی از روایات مجعول و ضعیف، معتقدند در قرآن آیه‌ای به نام "آیه جوف" بوده و نسخ شده و آن آیه این است: "لوکان لابن آدم وادیان من مال لابتغی وادیا ثالثا ولا یملا جوف ابن آدم الا التراب؛ اگر آدمی را دو دشت پر از مال بود، در پی دشت سوم می‌رفت؛ و درون آدمی را تنها خاک پر می‌کند". ابوموسی اشعری حدود سیصد تن از قاریان بصره را جمع کرد و گفت: درگذشته سوره‌ای از قرآن می‌خواندیم که به اندازه سوره برائت بود؛ ولی اینک این سوره را فراموش کرده‌ایم و تنها از آن سوره این آیه را به خاطر دارم: "ولوکان للانسان وادیان… ". ۲ - ادله علما بر رد قائلین به وود آیه جوفعلمای اسلامی این نظریه را صحیح ندانسته و به شدت آن را نقد کرده و ادله‌ای را نیز بر رد آن آورده‌اند؛ مانند: ۲.۱ - دلیل اولاین عبارات (آیه جوف) هیچ هماهنگی و همسانی با اسلوب قرآنی ندارد و بویی از روح بلاغی قرآن نبرده است. ۲.۲ - دلیل دومعدهای این عبارت را به عنوان حدیث از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل کرده‌اند، نه به عنوان قرآن. ۲.۳ - دلیل سومچطور شد که هیچ یک از صحابه ، با آن مقام علمی و فقاهتی خود، این عبارت را نقل نکرده و به خاطر نسپرده‌اند، و تنها ابوموسی اشعری آن را حفظ کرده است؟! چرا کاتبان وحی و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آن را ثبت نکرده‌اند؟ و اساسا این آیه و آیاتی از این قبیل نمی‌بایست نسخ گردند؛ زیرا نسخ در احکام است، نه در حقایق و مسائل تاریخی و مانند آن. ۲.۴ - دلیل چهارمبا توجه به اهتمام مسلمانان صدر اول به حفظ قرآن، چگونه ممکن است سوره‌ای به اندازه سوره برائت به طور کامل از خاطر همه صحابه برود و فقط حفظ یک آیه آن هم در ذهن یک نفر، آن هم ابوموسی اشعری باقی بماند؟! [۲]
عاملی، جعفر مرتضی، حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم، ص۲۵۹-۲۶۲.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «آیه جوف». |